اصطلاحات و تعاریف طرح آزمایش ها

1- علم

علم عبارت از کشف و شناخت حقایق و واقعیت‌هاست. برای کشف یک حقیقت، فرضیه‌ای را براساس دانسته‌های پیشین در نظر گرفته و آزمایشی صورت می‌گیرد. اگر آزمایش به اثبات فرضیه انجامید می‌توان قبول کرد که فرضیه صحیح می‌باشد. هرگاه فرضیه‌ای چندین بار به اثبات رسد به صورت یک تئوری یا نظریه در می‌آید.

2- آزمایش

آزمایش به کلیه عملیاتی گفته می‌شود که برای رد یا قبول یا تکمیل فرضیه‌ای به کار می‌رود. وجه تمایز یک آزمایش مقایسه‌ای و یک آزمایش مطلق این است که در آزمایش مقایسه‌ای دو یا چند مورد بررسی و مقایسه می‌شوند، در حالی که در آزمایش مطلق، بررسی فقط روی یک ماده (مثلاً یک واکنش شیمیایی) انجام می‌گیرد.

در طرح‌های آزمایشی عموماً از آزمایشات مقایسه‌ای، مانند مقایسه عملکرد سه واریته گندم، بهره گرفته می‌شود.

3- طرح‌های آزمایشی

طرح‌های آزمایشی، الگوهای ابداع شده‌ای هستند که برای انجام آزمایشات مقایسه‌ای استفاده می‌شوند.

4- تیمار (رفتار)

هر یک از عواملی که برای مطالعه اثرشان بر روی صفت یا صفات مختلف، در یک آزمایش مورد مقایسه قرار می‌گیرند را تیمار (Treatment) نامند. مثلاً اگر بخواهیم مقادیر مختلف کود بر روی عملکرد ذرت را مقایسه کنیم هر مقدار کود، یک تیمار است و یا در مقایسه عملکرد سه واریته گندم، هر واریته گندم یک تیمار است. تیمار را واریانت (Variant) نیز نامند.

5- ماده آزمایشی

مقایسه تیمارها به کمک وسیله یا موجودی انجام می‌شود. موجود یا وسیله مورد نظر که تیمارها بر روی آن آزمایش می‌شوند را ماده آزمایشی نامند. مثلاً در مقایسه عملکرد چند واریته گندم، زمین مورد استفاده برای کشت واریته‌ها، ماده آزمایشی بوده و یا در بررسی اثر مقادیر مختلف کود بر روی عملکرد یک رقم ذرت، رقم ذرت ماده آزمایشی بوده و یا در بررسی اثر چند نوع سم بر روی آفت یک گونه گیاهی، آفت ماده آزمایشی خواهد بود.

اهمیت گندم

گندم به عنوان یکی از قدیمیترین گیاهان اهلی شده بدست انسان، از سابقه کشت وکار طولانی برخوردار بوده و با تاریخ تمدن بشر همراه وعجین شده است. بسیاری از قحطی های بزرگ در طول تاریخ بشر، ناشی از کاهش میزان تولید گندم(به دلیل عواملی همچون خشکسالی ویا هجوم سن) وبه تبع آن کاهش تولید نان به عنوان "قوت لایموت" مردم بوده که مسبب گرسنگی وحتی مرگ انسانهای بسیاری شده است. در ایران نیز از گذشته های دور تاکنون، گندم به عنوان ماده اولیه تهیه نان، همواره موردتوجه قرارداشته وگندم و نان به عنوان نماد برکت خداوند از احترام بالایی برخوردار بوده و هرگونه اسراف در مصرف آنها ناپسند شمرده شده است. امروزه نیز با وجود کشت انواع محصولات زراعی دراقصی نقاط جهان وکاهش اتکای بشر به گندم، این محصول استراتژیک همچنان در کانون توجه جهانیان قرار دارد وتحقیقات مختلفی درمورد بهبود کمی وکیفی آن در حال انجام است.در ایران نیز باتوجه به خشک ونیمه خشک بودن این سرزمین، تلاشهای بسیاری درجهت افزایش سطح زیرکشت گندم ویا معرفی ارقام پر محصول وسازگار به شرایط سخت اقلیمی صورت گرفته ویا درحال انجام است. با این همه، توجه به بهبود کیفیت نانوایی گندمهای تولیدی کشورلازم به نظر می رسد، زیرا کیفیت نازل برخی از ارقام گندم و درنتیجه قابل مصرف نبودن بخش عمده نانهای تولید شده از آنها بدلیل خمیر بودن، زود بیات شدن ویا ماکول نبودن، سبب روانه شدن آنها به سوی سطلهای زباله منازل می شود. بنابراین، ایجاد ومعرفی لاینها وارقام با کیفیت نانوایی مناسب و عملکرد مطلوب باید به عنوان امری ضروری شناخته شود تا از به هدر رفتن زحمات کشاورزان سختکوش و محققین عزیز این عرصه جلوگیری شده و موجبات استفاده حداکثری از مواهب الهی فراهم شود.

DNA fingerprinting تکنیک مورد استفاده دانشمندان برای تمایز افراد یک گونه با استفاده صرف از نمونه DNA آنهاست. این تکنیک توسط ژنتیکدان بریتانیاییAlec Jeffreys در سال 1985 توسعه یافت. وی در حالیکه مشغول مطالعه ژنهای دست اندرکار myoglobin (هموگلوبین حاضر در سلول‌های بافت عضلانی) بود متوجه شد که این ژنها حاوی قطعات بسیاری هستند که این قطعات از نظر اندازه و ترکیب بسیار متنوع بوده و در عین حال فاقد هر نوع فعالیت ظاهری می‌باشند. Jeffreys این قطعات را minisatellites نامید زیرا آنها کوچک بوده و بخشی از ژن را احاطه کرده بودند. وی بخاطر این کشف موفق به دریافت نشان شوالیه در سال 1994 شد. از نامهای دیگر این تکنیک می توان به DNA Profiling وDNA typing اشاره کرد.

روش‌های مختلفی برای انجام DNA fingerprinting (انگشت نگاری DNA) وجود دارد اما معمولترین آنها VNTRs) minisatellites) است که در ادامه به آن خواهیم پرداخت.